Carnaval in de Oostkantons: een volksfeest voor iedereen

Tijdens Cwarmê in Malmedy lopen de feestvierders uitgedost in een traditioneel kostuum op het ritme van traditionele muziek, gesierd met een brede lach.

Of vier mee met de Rijnlandse traditie in de Duitstalige gemeenten zoals Sankt Vith, Kelmis, Raeren en Eupen. Hier dansen de carnavalsvierders uitbundig op Duitse schlagers. Het is Rozenmaandag 2023: de zonnestralen verwarmen vandaag het publiek in Eupen om zo de kou te trotseren tijdens het wachten op de komst van de prins van het carnaval 2023, Marco I.

Eindelijk weer genieten!

“In Eupen vieren we carnaval volgens de Rijnlandse traditie. Die traditie is ook terug te vinden in Keulen”, vertelt Alain Brock. Hij is een fervent carnavalist en zetelt als voorzitter van het carnavalcomité van de ex-carnavalsprinsen. “We vieren met carnaval dat we voor de vastentijd nog kunnen feesten. Dat gebruik is terug te leiden naar 1213. De traditie van de bonte carnavalskleding ontstond eind 18de eeuw toen de lakenindustrie hier in bloei stond. Tijdens carnaval waren de bedrijven drie dagen gesloten zodat iedereen kon meevieren. De reststoffen die de mensen konden meenemen, werden gebruikt voor hun kostuums.”

“In Eupen hebben we 6 traditionele groepen die al decennialang om de beurt een prins aanwijzen en iets meer dan 80 privé-carnavalsgroepen die jaarlijks deelnemen aan de stoet. Maanden op voorhand wordt er aan de wagens gewerkt. Alles is handenarbeid, zelfs de kleding. Tijdens de festiviteiten komen de groepen vroeg in de ochtend samen om de dag te beginnen en hun make-up te doen. Er is veel voorbereiding voor een tocht van 4 uur. Het applaus als de prins voorbij komt bij de optocht op Rozenmaandag, dat moment is magisch, daarvoor doen we het”, glundert Alain Brock.

Tijdens het weekend voor carnaval worden nog de laatste voorbereidingen getroffen. Zo ook in de opslagplaats waar verscheidene carnavalswagens gestationeerd zijn. De laatste afwerkingen vinden er plaats: de laatste strepen verf schilderen op de wagens, de bestickering kleven, de vlaggen en lichtjes ophangen met één hand en een pintje in de andere. Intussen weergalmt de ene Duitse schlager na de andere in de hal: dat zet de toon!

Ook de laatste naden in de kleding worden gestikt tijdens dit weekend. Mevrouw Bartholemy is 74 jaar en maakt al meer dan 22 jaar kledij voor haar dochter. ‘’Kledij maken is mijn hobby. Om dat voor carnaval te doen, is zeer leuk omdat ik zo ook met de jeugd mag meedoen”, vertelt ze opgetogen. Ze heeft het ‘carnaval’-gen meegekregen van haar ouders. Vroeger mocht ze altijd meevieren. En vandaag is ze nog steeds jaarlijks van de partij. “Ik zit in het comité voor de organisatie van de ‘Oude Wijven Donderdag’ in Eupen. Om half 8 ontbijten we samen. Daarna lopen we door Eupen via het rusthuis naar de Clown, het standbeeld van kunstenaar Joseph Braun, geplaatst in de Bergstraße ter verering van de carnavalstraditie in de stad. Aansluitend bezoeken we de burgemeester die de sleutel van het stadhuis overhandigt als symbool van machtsovername aan de vrouwen om 11 uur 11 stipt. We wandelen door de stad en feesten in de namiddag bij het Duitstalig dagblad Grenz Echo. ‘s Avonds vieren we verder op het bal.”

Fabien Marichal is voorzitter van la Royale Malmedienne, een mannenkoor die traditionele liederen brengen en Trouv’lé van Malmedy voor carnaval 2023. Samen met zijn Eupense tegenhanger van dat feestjaar, Marco Demonthy, Prins carnaval 2023 Marco I van Eupen, staan ze te popelen om hun steden te leiden door de geplande festiviteiten.

“Tijdens de corona pandemie hebben we ons toch verkleed en zijn we spontaan door de straten getrokken om te vieren. Zo zijn wij Eupense carnavalisten: spontaan en oplossingsgericht. In die moeilijke tijden lieten wij de moed niet zakken. We zochten een manier om alsnog carnaval te vieren en onze traditie hoog te houden”, vertelt Prins 2023 Marco I met een glimlach. De grootste droom van de 26-jarige carnavalist is uitgekomen nu hij Prins carnaval is van zijn stad. Als lid van de carnavalsgroep KKG Micky-Mäuse leidt hij samen met zijn jongere collega, de tienjarige Jeugdprins 2023 Thibo Fays, alle feestgangers door een verlengd weekend vol uitbundig gefeest. Jeugdprins Thibo: “Ik hou van carnaval omdat het plakkerig kan worden, er veel confetti is en we het samen als gezin kunnen vieren.” Dat carnaval veel langer duurt in Eupen dan de geplande festiviteiten, blijkt al gauw. Jeugdprins Thibo, al glunderend: ‘’Twee weken na carnaval vindt mama nog steeds confetti bij ons huis. We houden dan altijd nog een confetti-oorlog thuis!”

Fabien Marichal: “Ik voel me als een fles champagne die veel te lang aan het rijpen is en klaar staat om te ontploffen. Zoveel emoties borrelen in mij op nu ons feest eindelijk kan plaatsvinden.’’ Dat Cwarmê een feest is voor jong en oud staat buiten kijf. Waar Prins carnaval uitgegroeid is tot kernfiguur van het feest in de Rijnlandse traditie, vervult de Trouv’lé zijn symbolische rol in de Cwarmê in Malmedy. Dat houdt in het handhaven van de orde tijdens de festiviteiten. “Ik zorg ervoor dat iedereen zich gedraagt volgens de gedragscode die passend is bij zijn masker. Als kapitein van de jeugdgroepen vroeger, deed de Trouv’lé zijn best om ervoor te zorgen dat zij zich gedroegen.”

De rollen van Prins carnaval en Trouv’lé hebben gemeenschappelijke raakvlakken. De boegbeelden vieren zes dagen feest als centrale persoon van hun regio. De een op een carnavalswagen met zijn twee pages, de ander te voet om nederig de orde te handhaven. Verder zijn de feesten volledig anders met een verschillend stemmingsbeeld en cultuur.

In Eupen wordt op de maandag voor de vastentijd, ook wel Rozenmaandag genoemd, de grote optocht gehouden waaraan alle carnavalsgroepen meedoen. Oorspronkelijk komt deze naam van de middeleeuwen toen de paus op die maandag, een gouden roos inwijdde. Nu wordt er een optocht gehouden die via hoog-Eupen naar laag-Eupen en weer terug gaat. Alain Brock: “De eerste Rozenmaandag die hier gevierd werd was in 1884.”

In Malmedy is de laatste maandag voor de vastenperiode ook heel speciaal. Fabien Marichal: “Op maandag stelt La Royale Malmedienne de rollen voor. Dat is prachtig om te aanschouwen. Op verschillende podia in de stad worden verhalen van het afgelopen jaar verteld en gezongen in het Waals dialect. Die toneelstukjes zijn grappige anekdotes van gebeurtenissen van het afgelopen jaar”.

Carnaval leeft in Eupen, zowel in de regio als bij de inwoners. De liefhebbers van het feest komen verkleed, zingen luidkeels mee en roepen om de haverklap ‘Alaaf’ met de dj’s op de praalwagens. Wie het voor het eerst meemaakt, zal zijn ogen uitkijken en gecharmeerd worden door het plezier, de liefde en spontaniteit die zowel de deelnemers als het publiek uitstralen. Overal staan er menigten te genieten van de zon, of met een pintje in de hand te dansen.

Zo ook Marc uit Düsseldorf: ”Carnaval hier is veel knusser en leuker. De outfits, de mensen, de thema’s, alles is veel minder politiek gericht dan in Duitsland.” Als hij de kans krijgt om mee te vieren, is hij van de partij in Eupen.

De prijs voor het beste kostuum gaat in 2023 naar France en haar gezin. Ze zijn verkleed als de Daltons. Ze wonen in Verviers, maar komen jaarlijks meevieren. “We proberen elk jaar iets leuks te kiezen als carnavalskostuum. Voorgaande jaren hebben we ons al als clowns of Romeinen verkleed”, vertelt ze met een glimlach. “We proberen zo toch een aantal optochten hier in de regio mee te pikken.”

Na een geslaagde laatste toer door de stad, staat Prins Marco I trots en genietend toe te kijken hoe kinderen de door hem gegooide geschenken oprapen terwijl hij de menigte voorbij rijdt en deze herinneringen in zich opslaat. Hier draait het om: samen zingen en dansen zoals alleen de mensen uit de Oostkantons het kunnen. Nu mogen de wagens weer terug naar de opslagplaatsen. Volgend jaar staan we weer paraat. Alaaf!